Historia

Jak na razie, historia parafii choczeńskiej nie doczekała się spójnego i obszernego opracowania. W latach pięćdziesiątych ubiegłego stulecia, młody wówczas kapłan, choczeński rodak, ks. Czesław Skowron podjął się tego zadania. Obszerne fragmenty tego opracowania załączamy jako historię parafii.

Położenie

U stóp Beskidów Zachodnich, na podkarpackim, falistym obszarze w powiecie wadowickim znajduje się parafia Chocznia i wieś tejże nazwy. Ciągnie się ona od granicy Wadowic w kierunku południowo-zachodnim /około 9 km/ i sięga do pasma Beskidów ku stokom gór: Bliźniaki, Ostry Wierch. Wieś o charakterze rolniczym, zbudowana jest wzdłuż- rzeczki Choczenką zwaną i liczy około 600 domów. Przez Chocznię przechodzi drogę łącząca Bielsko z Kalwarią. Obszarem swym, który wynosi 2O49 ha, graniczy Chocznia od wschodu z miastem Wadowice, od południa z Zawadką, od południowego zachodu z Kaczyną, od zachodu z Inwałdem, od północy z Frydrychowicami i Tomicami. W odległości 3 km od Wadowic, obok drogi wiejskiej w niewielkie oddaleniu od rzeczki znajduje sio kościół parafialny, a niedaleko od niego przystanek kolejowy oraz urząd pocztowy. Wieś posiada 2 szkoły powszechne: jedna 7-mio klasową w odległości kilkuset metrów od kościoła, a drugą 4-klasową o 2 salach szkolnych w odległości 3 km od kościoła w tzw. Choczni Górnej. Ludność parafii w liczbie 3.748 dusz jest katolicka. Zajęciem głównym ludności jest rolnictwo, a nieliczni wyjeżdżają do pracy fabrycznej. Nazwa wioski nie uległa zmianom w ciągu dziejów.

Parafia

O początkach parafii choczeńskiej nie posiadamy dokładnych danych. Wiadomo, że parafia istniała już w r.1355. Do parafii należała dłuższy czas tylko Chocznia, jak świadczą o tym akta z roku 1598, gdzie czytamy: „Ad parochiam portinet inica villa Chocznia”. Nie wiadomo dokładnie kiedy do parafii przyłączona została Kaczyna. Stało się to zapewne w XVII w., ponieważ w aktach parafialnych z r.1663 jest wzmianka o Keczynie, której właścicielami byli „zarębnicy”. Dziś należąca do parafii choczeńskiej -Kaczyna jest wioską o 72-ch numerach domów i około 600 dusz. Odległość od kościoła parafialnego 7 km. Położona jest na stokach góry Gancarza. Posiada szkołę powszechną 4-ro klasową. W miejscu jest kaplica murowana z przywilejem odprawiania w niej Mszy św.

Beneficium

Dokładniejsze dane o beneficium choczeńskim daje ks. Bp Kazmirski wizytujący parafie w r.1598 za kardynała Radziwiłła…. O takim stanie beneficium mówią również akta wizytacji w r.1611 . Pleban ks. Jacek Majeronowski pisze w r.1803 w dwóch rolach kościelnych, zaznaczając, że jedna posiada 70 mórg gruntu, a druga, ciągnąca się od rzeki Choczenki aż do granic wsi Frydrychowice obejmuje 13 morgów. W końcu dodaje: „Rola druga cała między chałupników; rozdana i podzielona tak, że dzisiejszy pleban nic nie ma na tej roli”. Ten sam ks. Majeronowski powiększył tzw. pierwszą rolę przez zakupienie od ówczesnego kolatora Bibersteina Starowiejskiego trzech stawków położonych w pośrodku pól plebańskich. Stawki te były własnością ks. Majeronowskiego, lecz on w testamencie oddał je plebanom choczyńskim, zobowiązując do odprawiania rocznie 15 Mszy św. za jego duszę. Po tych zmianach beneficium nie zostało powiększone ani też zmniejszone. Obecnie stan jego jest następujący: 36 ha ziemi, w tym 18 ha ziem ornej, 9 ha lasu, 9 ha łąk. Oprócz tego pobierano dawniej w parafii pewną daninę w płodach rolnych, która była przeznaczona dla tutejszego plebana. Wynosiła ona w r.18O3 dla gromady Chocznia 30 korcy żyta i 30 korcy owsa. Natomiast Kaczyna dawała „9 fur drew i czynsz za taczmo czeskich. W skład beneficium należy zaliczyć budynki mieszkalne i gospodarskie plebanii. Ulegały one w ciągu wieków wielu przebudowaniom Obecna plebania została zbudowane za ks. Józefa Komorka około 1890 r., a budynki gospodarskie i stodoła, stajnie i wozownie wybudowano w r. 1935 według planów ówczesnego proboszcza ks. Józefa Dyby. Z uposażeniem parafii łączy się majątek należący do tzw. organistówki. Majątek ten jest fundacją z niedawnych lat. W r.18O3 posiadał organista jedynie dom wybudowany kosztem gromady Chocznia na gruncie plebańskim. Wtedy ks. proboszcz przydzielił organiście pole „pod korzec wysiewu zaraz przed domem, z gruntu plebańskiego. Reszta majątku /około 7 morgów/, który jest obecnie uposażeniem organisty, pochodzi z fundacji parafianina choczyńskiego Franciszka Cibora z 1876 r. Dziwnym trafem legat zahipotekowany jest jako własność gminy Chocznia, a nie Kościoła.
Z aktów wizytacji przeprowadzonej za Kardynała Radziwiłła wynika, że kolatorem kościoła tutejszego był każdorazowy król polski, bowiem była to wieś królewska, a dzierżawili ją hrabiowie barwałdzcy .Kolatorem kościoła budowanego w r.1798 był dziedzic Barwałdu hr.Bibersteln Starowiejski, który sprzedał wieś Chocznia – w 1803 r. hr. Bobrowskiemu, przez co tenże hr. Bobrowski stał się kolatorem.” W r.1893 notowana jest jako kolatorka Albina de Comit.Bobrowski de Skrzynno Dunin.”

Dawny kościół parafialny

Losy kościoła parafialnego w Choczni w swych początkach są mało znane. Wiemy, że istniał kościół w Choczni w 1355 r. Wspomina o tym kościele Długosz, jak świadczy o tym poprzednio przytoczony cytat. Bliższe dane posiadany od r.1598. Z aktów wizytacyjnych z tego roku dowiadujemy się że był wtedy w Choczni kościół parafialny drewniany, pod wezwaniem św. Jana Chrzciciela, o sklepieniu z desek, malowanym, o trzech ołtarzach, uposażony bogato. Kościół był konsekrowany, ale daty konsekracji nie można stwierdzić. Dzień konsekracji obchodzono w I niedzielę po W.W. Świętych . Również nie ma danych o stylu tego kościoła. Prawdopodobnie został on rozebrany przy budowie nowego kościoła, którą rozpoczęto w r.1798, a wspominają o tym księgi tutejsze w słowach: „Ecclesia parochialis de nova radice aedificata est” . Ks. Majeronowski, po objęciu tego kościoła w 1800-nym roku notuje: „Ecclesiam hanc recepi sine ullis ornamentis, sine turri, altaribtis, pavimento, saepimento circa coemeterium sed tantum ipsam ecclesion de novo aedificatam, quasi aliquem truncum in campo stantem”. Dzięki niemu i pomocy kolatora dokończono budowę kościoła dając w r.1801 posadzką kamienną. W następnym roku wybudowano wieże, a w 1804 r. otynkowano go przez co „z drewnianego zrobił się kościół murowany”. W tym też roku wybudowano przedsionek /babiniec/ i otoczono kościół parkanem murowanym, w którym były kapliczki ze stacjami Męki Pańskiej. Kronika parafialna wzmiankuje, że w r.1787 na uroczystość odpustową św. Jana Chrzciciela wystawił -Jan Lewicki, stolarz polański, ołtarz nowy za cenę 500 złp. Wobec tego trudna do zrozumienia jest wzmianka: „recepi ecclesiam hanc… sine altaribus”. Tenże sam ks. Majeronowski wstawił do ołtarza głównego nowy obraz Matki Boskiej w 1808 r. Oprócz tego ufundował ks. Majeronowski ambonę, chrzcielnicę, ławki i puszkę. Dbałość o urządzenie kościoła okazywali również następcy ks. Majeronowskiego. Ks. Znamirowski wstawił w 1816 r. 2 ołtarze boczne z ruchomymi obrazami. Ufundował on również 2 kropielnice. Po kilkudziesięciu latach odnowiono i odmalowano kościół, Wykonał to w latach 1859 – 1862 Jan Smiłowski. On też wyzłocił Wielki Ołtarz, chrzcielnicy, ambonę, na której po tym umieszczono obraz N.Serca P.Jezusa. W r.1865 sprawiono nowe organy oraz 14 ławek.
Takie były losy kościoła, którego budowę ukończono w 1803 r., a- po zupełnym urządzeniu, dnia 29.IX.1808 r. ks. bp krakowski Andrzej Rawa Gawroński kościół ten poświęcił. Kościół był drewniany, z zewnątrz otynkowany w etylu barokowym. Posiadał wieżę oraz wieżyczkę na sygnaturkę, umieszczoną na dachu nawy kościelnej. Zakrystia znakowała się po prawej stronie kościoła. Po lewej stronie głównego wejścia była kaplica murowana przeznaczona na „Grób Pański” na W. Tydzień. Kościół posiadał 3 ołtarze w stylu barokowym. W głównym ołtarzu były umieszczone obrazy ruchome! Św. Jana Chrzciciela, N.M.P. z Dzieciątkiem Jezus i obraz św. Wincentego. Po obu stronach umieszczone były figury św. Piotra i św. Pawła. Po prawej stronie ołtarze głównego, ołtarz boczny z obrazem św. Antoniego Padewskiego, a po lewej stronie drugi ołtarz boczny z ruchomymi obrazami: św. Józefa oraz „Bild Leidend Christi”. Prawdopodobnie był to albo obraz P.Jezusa ukazującego otwarty bok, lub Biczowanie P. Jezusa . Zdobiła ten kościół ambona i chrzcielnica sprawione około 1810 r. w stylu rokoko. Na chórze znajdowały się organy, sprowadzone w r.1865. Na wieży były 3 dzwony rożnej wielkości, jeden prawdopodobnie z XVI wieku.

Kościół obecny

W związku z rozrostem wioski, kościół drewniany okazał się szczupłym. Skutkiem tego powstał plan rozbudowy kościoła. Do powiększenia Tomu Bożego pragnął” przyczynić się też parafianin z Choczni Antoni Piątek i schodząc z tego świata przeznaczył cały swój majątek na budowę kaplicy przy kościele parafialnym w Choczni. Po sprzedaży tego majątku za cenę około 2.000 złr. stosownie do życzenia fundatora, miano przybudować kaplicę „do nawy kościoła od strony południowej”. Rozpoczęcie tej budowy naznaczono na wiosnę 1879 r. Takie zamiary miał ks. Józef Komorek i Komitet Kościelny z końcem lata 1878. Bóg jednak inaczej pokierował tą sprawą, ponieważ jak podaje ks. Komorek „Gmina Chocznia ze względu na szczupłość drewnianego małego kościółka uchwaliła 27.XII.1878 r. wybudowanie nowego kościoła z twardego materiału z dobrowolnych składek i ofiar” . Na ten cel przeznaczono sumę fundacyjną Antoniego Piątka. Za jego przykładem poszło wielu parafian. Prace nad budową rozpoczęto w sierpniu 1890 r. i prowadzono przez następne lata. Budowę kościoła /bez wieży/ ukończono w 1883 r. Po rozebraniu drewnianego kościoła, który pozostawał w obrębie nurów nowej świątyni i urządzaniu wnętrz nowego kościoła przystąpiono do konsekracji kościoła. Konsekracji tej dokonał dn.7 września 1884 r. ks. Kardynał Albin .Dunajewski . Do nowo wybudowanego kościoła brakowało jeszcze wieży, którą zbudowano w 1886 r. Wtedy otoczono kościół parkanem i wystawiono przylegający do parkanu budynek, przeznaczony na magazyn rzeczy kościelnych. W związku z budową należy podkreślić duże zasługi ks. Józefa Komorka. Jego śladami postępował ks. Józef Dunajecki, który zajął się przyozdobieniem Domu Bożego. Dokonał tego przez wymalowanie kościoła ok.1890r. oraz sprowadzenie z Tyrolu trzech pięknych neogotyckich ołtarzy. W roku 1926 odnowiono wieżą i parkan okalający kościół .Do znaczniejszych zmian przeprowadzonych wewnątrz kościoła należy wybudowanie w r. 1939 dużego chóru murowanego wybudowanego w miejsce drewnianego. W tym czasie odmalowano ołtarze i ścianę za głównym ołtarzem, sprawiono 16 ławek, a miejsce małych stacji Drogi Krzyżowej zajęły nowe. Pan przebywający w tej świątyni chronił ją od nieszczęść i dzięki Jej wszechpotężnej opiece kościół nieznacznie uszkodzony w czasie ostatniej wojny utrzymał się w tym stanie do dzisiejszego dnia.

Murowany kościół parafialny w Choczni zbudowany jest w stylu pseudogotyckim. Zdobi go wieża wysokości 58 m, kryta blachą oraz obok niej dwie wieżyczki wysokości 28 m. Długość kościoła łącznie z przedsionkiem i zakrystią 42 m, szerokość 18 m. Jest to kościół jednonawowy, ozdobiony pięcioma parami okien witrażowych o symetrycznych ozorach, W kościele znajdują się trzy ołtarze drewniane w stylu neogotyckim. W wielkim ołtarzu umieszczona rzeźba przedstawia scenę z życia św. Jana Chrzciciela. Obok tej rzeźby znajdują się statuy św. Piotra po prawej, a św. Pawła po lewej stronie. Po prawej stronie ołtarz z łaskami słynącym obrazem N.M.P. z Dzieciątkiem Jezus. Obraz ten z dawnego głównego ołtarza był fundowany przez ks. Majeronowskiego w 1808 r. Umieszczony jest w tym ołtarzu obraz ruchomy Matki Boskiej Częstochowskiej. Z boku obrazu figury św. Józefa z jednej, a Symeona z drugiej strony. Obok ołtarza na ścianie figura św. Franciszka z Asyżu. Po lewej stronie ołtarz boczny Najśw. Serca P.Jezusa. Obok figury P. Jezusa znajdują się figury boczne św. Antoniego z Padwy i Św. Klary. Na ścianie przy ołtarzu obraz Św. Teresy od dzieciątka Jezus. Oprócz tego w kapliczkach pod wieżyczkami znajdują się dwa ołtarze. W kapliczce po lewej stronie ołtarz w stylu neogotyckim M. Bożej Bolesnej z obrazem przedstawiającym Zdjęcie z Krzyża Pana Jezusa. Po lewej stronie ołtarz P.Jezusa Ukrzyżowanego. Pod Krzyżem obraz M.Bożej Częstochowskiej w klasycystycznej oprawie. Z poprzedniego kościoła pozostała ambona w stylu rokoko oraz charakterystyczna rokokowa chrzcielnica. Na chórze umieszczone są organy zakupione w 1865 r. Nadto znajdujemy wewnątrz 14 starych ławek i 16 nowych. Z przedsionka kościoła, na ścianie umieszczony jest krzyż, wykonany w stylu barokowym. po obu stronach głównego ołtarza na ścianach obrazy, przedstawiające św, Ewangelistów. Oprócz tego po prawej stronie duży obraz przedstawiający postać na skale utrzymującą krzyż. Na ścianach widnieją stacje Męki Pańskiej. W rogu prezbiterium rzeźbiona grupa przedstawiająca Pana Jezusa karmiącego swym Ciałem i Krwią, w otoczeniu Aniołów. Obok wejścia bocznego, po lewej stronie znajduje się murowana kropielnica fundowana przez ks. Znamierowskiego w r.1814 a na ścianie wewnętrznej obok tego wejścia tablica pamiątkowa/nagrobek/ ks. Majeronowskiego, na której są wyszczególnione jego zasługi około kościoła oraz prośba o modlitwę. Na wieży kościelnej znajdowały się 3 dzwony fundowane w 1928 r., zabrane w czasie wojny przez Niemców, którzy zostawili jeszcze jedynie małą sygnaturkę, na której jest data 1873. Zakrystia znajdująca się za głównym ołtarzem z osobnym w z zewnątrz o dwóch małych oknach, ze starym umeblowaniem. W skarbcu przechowane są obrazy ołtarzowe, ze starego kościoła, w szafie z szatani liturgicznymi przechowuje się ornaty, z których kilka pochodzi z XVII i XVIII w. Na szefie umieszczone są figury w stylu barokowym z dawnych ołtarzy oraz figura Matki Boskiej. Godne uwagi jest umbrakulum z r.1856 w klasycystycznej oprawie.

Kaplice

W odległości 7 km. od kościoła parafialnego w wiosce Kaczyna znajduje się kaplica murowana pod wezwaniem św. Małgorzaty z przywilejem odprawiania Mszy św. Kaplica ta zbudowana jest w r.1796 jak świadczy napis nad jej wejściem. Styl jej trudno określić. Data poświęcenia nieznana. Wewnątrz znajduje się ołtarz w stylu barokowym z obrazami N.M. Panny i ruchomym obrazem św. Małgorzaty, Obok obrazu posągi św. Piotra i św. Pawła. Ołtarz ten był głównym ołtarzem w dawnym kościele parafialnym w Choczni. Do tej kaplicy dobudowano w r. 1938 zakrystię.
W Choczni ks. proboszcz Znamierowski /1811-1826/ rozpowszechnił nabożeństwo do św. Jana Nepomucena. Skutkiem tego zbudowano wtedy kilka kaplic, w których znajdują się figury tego świętego. Jedną z nich Jest kaplica położone obok kościoła, zbudowana w r.1812. Na małym ołtarzyku umieszczona jest figurę Św. Jana Nepomucena. Podobna kapliczka znajduje się obok drogi, w odległości 2 km od kościoła. Oprócz tego umieścił ks. Znamierowski figurę tego świętego w kaplicy na tzw. Sołtystwie i na pagórku ramendowskim, obok źródła w murowanej wnęce. Kaplice te i figury w nich się znajdujące nie uległy zmianom i istnieją obocnie. Obok cmentarza zbudowano w r.1918 kaplicę i umieszczono w niej obraz św. Anny.
Cmentarz obecny powstał około 1880 r. Poprzednio cmentarz znajdował się obok kościoła. Podzielony on jest na dwie części: kościelną wyznaniową i tzw. gminną. Na cmentarzu znajduje się kaplica fundowana przez Widlarzów z Choczni, a w niej ołtarz z dawnego kościoła, przerobiony, z obrazem przedstawiającym Sąd Ostateczny. W czasie I-szej wojny światowej utworzono nadto inny cmentarz obok tzw. drogi Sobieskiego (Stary gościniec-Boża Męka). Przy tym cmentarzu znajduje się słup murowany z krzyżem na szczycie i obrazami świętych Pańskich po bokach. Główną uroczystość odpustową obchodzi parafia Chocznia na święto Narodzenia św. Jana Chrzciciela 24 czerwca.

Archiwum parafialne

W archiwum parafialnym znajdują się księgi urodzeń, ślubów i zgonów dla Choczni i Kaczyny od 1784 r. Z innych ksiąg wymieni:! należy Liber Memorabilium, którą rozpoczął prowadzić ks. Majeronowski w 1830 r. W tej książce, w innym miejscu, umieszczone są notatki percept i ekspensów również od r.18OO. Najstarszymi dokumentami jakimi może się to archiwum poszczycić są odpisy z aktów wizytacji, przeprowadzonych za kardynała Radziwiłła w 1598 r. oraz za ks.bp Piotra Tylickiego w 1611 r. Następującą przerwę w aktach dotyczących parafii, uzupełniają odpisy z urzędów w Zatorze lub Oświęcimiu, w związku ze sprawami majątkowymi i testamentem ks.Kacpra Sasina. W tym archiwum przechowywane są testamenty ks. Kacpra Sasina z r.1698, ks. Majeronowskiego z 1809 r., Antoniego Piątka z 1666 r., Franciszka Cibora oraz inne listy fundacyjne, które są notowane w Liber Missarum Fundationalium. Poprzednio wymienione odpisy i testamenty przepisane i uporządkowane są w Liber Documentorum. Liber Notificatiorum rozpoczęto prowadzić w 1825 r. Nadto spis dekretów i zarządzeń od 1792 r. do 1815 r. Duszpasterze, którzy pracowali w tej parafii notowani są w Liber Presbyterorum. Prawie wszystkie księgi z wyjątkiem ksiąg zgonów, ślubów i urodzeń posiadają duże braki w latach od 1870 do 1935 r.

Bibliotekę parafialną zorganizował w r.1936 ks. proboszcz Józef Dyba, Obecnie posiada ona około 400 tomów. Znajdujemy tam kilka ksiąg z XVII w. oraz niemieckie dzieła z XIX wieku.

Bractwa kościelne

Z bractw istnieje w parafii Trzeci Zakon św. Franciszka, założony w 1900 r. Jak widać z księgi tego bractwa, rozwijało się ono do 1914 r., a później upadło z nieznanych powodów. Największym ilościowo jest istniejące od 1875 r. Apostolstwo Modlitwy i Żywy Różaniec. Żywych Róż Kobiet jest 32, dziewcząt 16, młodzieńców 3, mężczyzn 5 Róż. Istnieje K.S.M. liczące 47 członków. Dzieci szkolne zrzeszają się w Krucjacie Eucharystycznej. Nie należy pominąć Bractwa Trójcy świętej, Życie organizacyjne skupia się w murowanym Domu Katolickim zbudowanym w 1930 r.

Duszpasterze

Od 1598 r. pracowało w tej parafii 95-ciu duszpasterzy, w tym 16-tu proboszczów i administratorów. Pierwszym notowanym w księgach parafialnych duszpasterzem jest „Martinus de Zator” /Acta visit 1598/. Później należy wymienić ks. Kaspra Sosina, który pracował w tym kościele od r.1640 do 1698. Wielkie zasługi położył ks. Jacek Majeronowski, który objął parafię w 1800 r. a zmarł w 1811 r. Następnie ks. Jan Znamierowski był proboszczem w Choczni od 1811 do 1826 r., ks. Józef Komorek dziekan wadowicki pracował w Choczni od 1842 do 1895 r. Po nim był duszpasterzem od 1895 do 1934 r. ks. Józef Dunajecki, który pod koniec swojego życia „przeszedł czyściec na ziemi” z powodu zatargów i procesów o jakie wytaczał mu dr Józef Putek. Od r. 1934 do 1945 był proboszczem w Choczni ks. Józef Dyba. Od r. 1945 administratorem tego kościoła jest ks. Bolesław Sarna.

Ks. Czesław Skowron